bidaiaren kuadernoa

Disoinua, gogoeta batzuk eta galdera asko

Pertsona bakoitzak diseinuari buruzko ikuspegi desberdina duenaren hipotesitik sortu zen Disoinua, Bilbon diseinuaren pertzepzioa aztertzeko nahiarekin batera. Horretarako, Wallapopen edo hiriko saltokietan diseinu hitzarekin zerbait saltzen zuten 20 pertsona elkarrizketatu genituen.

Miaketa honetan, diseinuzko objektuak ikusi ditugu, diseinuzko objektuak, diseinuko objektuak, diseinu-zerbitzuak… Eta baieztatu dugu, hain zuzen ere, pertsona bakoitzak diseinuaren definizio desberdina duela, eta gauza desberdinak eskatzen dizkiotela: estetika, funtzionaltasuna, biak, arazoen konponbideak, harritzeko, zerbait sentiarazteko. 

Pertsonek esanahi ezberdinak emateaz gain, RAEk eta Wikipediak ematen dituzten definizioek ere ez dute zerikusirik. Batek marrazki edo plan bati buruz hitz egiten du, eta besteak diseinuari buruz, buru-konfigurazioaren aurretiko prozesu gisa.

Eta, orduan, zer egin behar dugu? Adostasuna bilatu beharko litzateke diseinu hitza nola ulertzen dugun jakiteko? Zein litzateke? Hitz berriak asmatu beharko lirateke hura definitzeko? Edo aberasgarria al da ikuspegien aniztasuna, eta berdin dio mundu guztiak berdin ulertzen ez badugu?

Izan ere, pertsona bakoitzak diseinuaren definizio desberdina izan arren, pertsona horiek benetan batzen dituena zera da: nola ulertzen duten “diseinu” aditza helburu bat betetzen duen edo premia bat asetzen duen non balioa ematen dion zerbaitera iristeko prozesuari.

Zortea dugu, erderaz “diseño” aditza dagoelako. Isabel Campik esango lukeen bezala, arkitektoek ere, adibidez, beren eraikinen proiekzioan eta sorkuntzan oinarritutako jarduera bat egiten dute, baina horregatik ez dute arkitekturan oinarritutako aditza asmatu. Eta beste hizkuntza batzuetan, frantsesean adibidez, diseinatu aditza ez da existitzen bere horretan.

20 elkarrizketa, ibilbidearen kuaderno bat, metroan erakusketa bat eta Belarrirekia ekitaldian hitzaldi bat egin ondoren (Bilbao Bizkaia Design Week 2022ren hasiera ospatzeko ikerketaren diseinu objektuak zuzenean zozketatzen ditugu bertan), proiektu honi amaiera ematen diogu. Amaitzeko, hausnarketa batzuk eta galdera asko egiten ditugu, baina batez ere horri buruz ikasten jarraitzeko, egunerokoan diseinua zer den entzuteko eta gehien gustatzen zaiguna egiten jarraitzeko, ez baita diseinua, diseinatzea baizik.

Eskerrik asko Bilbao Bizkaia Design Council, Bilbao Ekintza, Beaz, Colaborabora, Metro Bilbao, Ainara Ipiña Estudio, Crisis Creativa, EIDE eta beste askori, esplorazio- eta entzute-prozesu honetan laguntzeagatik.

Belarritakoen diseinua

Azken elkarrizketa Wallapopen honako hau zion iragarki baten egileari egin genion: “Zure jantziekin jokatzeko enkarguz egiten ditut belarritakoak”. Jakin-minak irabazi zigun eta idatzi egin genion. Hurrengo egunean Plaza Berrian Lourdes deituko diogun emakumearekin elkartu ginen elkarrizketa bat izateko. 

Kontatu zigunez, belarritakoak diseinatzen hastean, bere asmoa ikertzea zen, jendeari zer gustatzen zitzaion ikustea. Bere ustez, diseinua ez da seriean egiten den zerbait, baizik eta pertsonalizatua da, estandarizatu gabeko zerbait. “Asko aspertzen nau obra bat errepikatzeak, beraz, pentsatu nuen gauza paregabeak baloratzen dituen jendearengana jotzea”.

Era berean, diseinuaren eta esklusibotasunaren arteko loturari buruz hausnartzen aritu ginen: Balio ekonomiko jakin batekin identifikatzen dut, ideia hori izaten jarraitzen dut, diseinua diseinu esklusiboarekin nahasten dut, eta horrek geure buruari hau galdetzera eraman zigun: zergatik lotzen dugu diseinua garestia den zerbaitekin, azkenean diseinua gauza guztietan badago? Harentzat funtsezkoa da diseinuak gu bereiztea.

Lourdesek esan zigun ez zuela inoiz diseinuaren inguruko hausnarketarik egin. Eta elkarrizketa honek zer pentsa asko eman ziola eta diseinuaren inguruan zituen barne kontraesan ugariez ohartu zela: Diseinua denek lor dezakete, baina denek ez dute diseinu ona egiten. Baina zer da zehazki diseinu on bat? Diseinu on bat funtzionatzea da (nahiz eta ez duen zertan!), estandarretatik ateratzea, nire gustuarekin bat etortzea (baina ezta…!), agian ez zait gustatzen, baina deigarria da zerbait desberdina ikustea.

Horri buruz sakonago pentsatuz, Lourdesek gaineratu zuen diseinua orain arte existitzen ez den produktu berritzaile batera iristeko estrategia gisa ere uler daitekeela. Hau da, diseinua berrikuntza-prozesutzat jotzen zuen, funtzioa bilatzera bideratuta. Era berean, argi neukan zerbait gaizki diseinatuta dagoenean alferrikakoa denean dela, edozein zentzutan, bere egitekoa betetzen ez duenean, zein praktikoa edo estetikoa zein izan.

Elkarrizketa hau “diseinu” hitzaren pertzepzio anitzen beste adibide bat izan zen, baina pertsona berak ere definizio desberdinak izan ditzake. Diseinuaren definizio komuna behar dugu? Gogoeta honekin eta galdera askorekin agurtu genuen Lourdes.

Diseinuko kafe jokoa

Martin deituko diogun saltzaile honek oso kafe joko originala eskaintzen zuen, baina kontatu zigun ez zuela erabiltzen, bere egunerokotasunean sartzen ez delako eta horregatik saltzen zuelako. Bere ustez, gauzak erabiltzeko daude.

Iragarkian diseinu hitza zergatik jarri zuen aztertzen hasita, esan zigun asko gustatu zitzaiela, zerbait desberdina delako. “Ikuspegi estetikotik, arruntetik ateratzen da”. Egunerokotasunean sartzen ez den zerbait da. “Niretzat egunerokotasunetik ateratzen den zerbait, desberdina dena, diseinu-plus bat duen zerbait da”. 

Martinen ustez, diseinua berrikuntzarekin lotuta dago, zerbait desberdinarekin, aurrera egitearekin, eta zerikusi handia du beharrak konpontzearekin: zure bezeroak edo zure merkatu-nitxoa asetzeko zer egin pentsatzea da. Ondo diseinatutako esperientzia baten kasuan, haren arabera, iritsi eta « uala !» esaten duzunean gertatzen da, egunerokotasunetik ateratzen delako.

Baina sakonago hausnartzean, Martinek gehitu zuen dena diseinua dela, norbaitek diseinatu duela, norbaitek pentsatu duela eta norbaitek fabrikatu duela, eta, egia esan, gertatzen dena da diseinu terminoa erabiltzen dugula, gehienetan, egunerokotasunetik zerbait ateratzen denean. Baina azkenean diseinua bere horretan, edozer eraikitzeko, aurretik egon den zerbait da. 

Diseinu hitzak, batzuetan, gauza desberdinak inplikatzen ditu, substantibo gisa erabiltzen den edo diseinatzeko aditz gisa erabiltzen den arabera. Dena ez da diseinuzkoa, baina dena diseinatu dago. 

Eta, Martinen ustez, diseinu ona edo diseinu txarra definitzeko, fruituak ematen duen edo ez erreparatu behar da, hau da, pentsatu, prototipatu eta eraiki dugun hori praktikoa izatea eta onarpena izatea. Izan ere, erabiltzen ez bada, azkenean Wallapopen saltzen da;)

Noiz izan zen “uala” esan zenuen azken aldia? eta zergatik?

Diseinuko boutiquea

Alde Zaharretik paseatzen ari ginela, diseinuko “boutique” zioen kartel bat zuen denda bat aurkitu genuen, eta haren sortzailearekin hitz egitera hurbiltzea erabaki genuen.

Jakina, izen horren zergatia galdetzen ziogun: Dendaren izenak gauza asko esaten ditu dagoeneko. Kosta egin zitzaidan “Serie B kontzeptura iristea, baina nik benetan nahi nuena A seriearen alternatiba bat zen, hiri guztietan dauden denda guztiak hartzen ditu, bide handi guztiak berdinak izatea eta dena berdina izatea eragiten dutenak, izaera bereizgarririk ez dutenak”. Berarentzat, garrantzitsua zen zerbait desberdina egitea, eta bertako diseinatzaileen arropa saltzeari ekin zion.

Gaur egun, diseinuzko Boutiquea deitzea labur gelditzen dela dio, “Serie B kontzeptua zabaldu baitut”. Duela denbora batetik hona, diseinuaz gain, iraunkortasuna ere saltzen du, materialei eta prozesuei garrantzi handia emanez: eskandinaviarra, tokiko diseinua eta moda iraunkorra. 

Diseinuaren kontzeptuaz ari garela, diosku berarentzat diseinua burutsua dela. “Zerbait nola konpondu pentsatuko dut, bueltaka ibiliko naiz eta eskura ditudan tresna guztiak erabiliko ditut irtenbide bat bilatzeko”.

Edertasunaren dimentsioa ere gehitzen du, “bizitza atseginagoa egingo dizuna, eta gauza ederrak ikusteak hobeto sentiarazten du zure bizitza”, baina, bere ustez, estetika diseinuaren kontzeptuarekin oso lotuta dagoen arren, ez du ezertarako balio: “diseinuak erabilgarria izan behar du eta ez naiz alferrikakoa sentitu behar”. Planteatzen den arazoa konpondu behar du.

Berarentzat, dena dago diseinatuta, arazo baterako konponbide batean pentsatu behar izan delako. Hau da, diseinua prozesu gisa. Eta ildo horretatik, haren arabera, esperientziak ere diseinatu egiten dira. “Niri atsegin handia ematen dit, adibidez, leku batera joan eta ondo artatzen nautenean. Ez bakarrik oso garestia zen janariagatik, baizik eta arreta prozesu osoagatik. Zehazki, esperientzia diseinu on bat oso berezia da, tratu bakarrarekin, ia zuretzat egin balute bezala”.
Azken finean, diseinua burutsua eta konponbideak aurkitzeko prozesua da, eta orain zuzenean eragiten digun klima-arazo bat badugu, diseinuaren kontzeptuak ez al luke berez jasangarritasunaren dimentsioa barne hartuko hori konpontzeko?

Bekainen diseinua

Hurrengo iragarkia ez zen diseinuzko objektu batena izan, bekainak diseinatzeko zerbitzu batena baizik. Anabel makillajean aritzen da modu profesionalean, baita ekitaldiak egiten ere, animaliak babesteko elkarte batean boluntario izateaz gain.

Topo egitean, lehenik eta behin bekainen diseinua zehazki zer den galdetu genion, eta zera esan zigun: Bekainen diseinua bisaien araberakoa da, neurri jakin batzuekin, berariazko diseinu bat egitea, eta horrek zure aurpegi naturalak dotoretzea eragiten du.

Bere ustez, diseinua aurpegia harmonizatzeko modu bat da, eta sormenerako bide bat ere bada, pertsonen sormena ustiatzeko bide bat.

Pertsona askok aurpegiko asimetriak dituzte, edo ebaki bat izan dute eta pixka bat berdindu behar dituzte bestearekin, edo irudi txukun samarra behar dute, eta laguntza behar dute bekain ongi perfektuak eta depilatuak garbitzeko. Anabelek aurpegiak eta beharrak aztertzen ditu, horietara egokituko den diseinu bat sortzeko. Minbizia pasatu duten pertsonentzako ikastaroak ere egiten ditu, bekainak zerotik margotzen ikasteko.

Anabelentzat, besteei ematen diezun irudia oso indartsua da. Horregatik, makillatzen duenean ere diseinatzen ari da. Kolore bakoitzak gauza bat adierazten du. Ez da gauza bera bilera batera gloss batekin joatea, hemen nagoelako, baina diskretua izan nahi dudalako, edo ezpain gorriekin joatea, dena ematera nator eta zuek ikustea nahi dut.

Horrek pentsarazi zigun nola egunero, batzuetan pentsatu gabe, diseinatzen dugun gure irudia eta, beraz, besteek guri buruz ikusten dutena. Garrantzitsua al da gure irudia diseinatzea? Zenbateraino eragiten du beste pertsonekin dugun harremanean? Zenbat diseinatzen dugu geure burua eta zenbat diseinatzen digu giroak?

Anabelekin hausnartzen jarraitzen dugu gure eta gure inguruko pertsonen bizitzetan duen diseinuaz eta rolaz. Harentzat zuk diseinatzen duzun zerbait beste pertsona bati sentiarazi behar dio.

Eta zuri, zer diseinuk sentiarazi dizute zerbait?

#MejorEscuelaEver
#DiseñoDigital
#Casa
#Casa